Эмъюм будосъёс (лекарственной),

медицинаын но ветеринариын кутћсько эмъюм луыса висьыку яке профилактической муген. Россиысь научной медицинаын ог 260 пумоез кутћсько, калык медицинаын - ог 2000 палаез. Удм. шаерын будо ог 85 пќртэмез, соосты куто научной эмъясьёс, ог 200 пумозэ - калык эмъясьёс. Эмъюм луэмзы герњаськемын биология ласянь актив. веществоос - алкалоидъёс луэмен, эфирной вќйёс, гликозидъёс, сапонинъёс, дубильной вещ., витаминъёс луэмен. Удм. шаерын эмъюмлы дасяло ог 25-30 пќртэмзэ (пыџкулон, сьќд сутэр, виртурын, огшоры эмезь, векчи куаро беризь, легезьпу но мук.). Тросэз эмъюм будосъёс пумисько нюлэсъёсын: узы, эмезь, кудымульы, легезьпу, сьќд льќм, ошиськись куаро кызьпу; ќжытгес возьёс но нюръёс вылын: куинь полэсо ыжлюгы, сюрс куар, ягмульы, куинь куаро вахта. Эмъюм будэсъёс луыло бусыысь силё но рудеральной турынъёс: кык полэсо пушнер, чучытурын (џужйќл), курыттурын, унябей, спорыш (пыдул турын), кќлтурын (кырпалэзь), сюлэм турын (пустырник), сумка пуртэс, коньыбыж. Куд-ог эмъюм будосъёс Удм. шаерын шер пумиськыло, бырон калэ вуэмын, соин ик соос утено будосъёс пќлы пыртэмын (љусяська, куартолэзь гарлысяська, някырась пион, гондырпель (Уч. Шер пумиськись но бырись будосъёс). Соосты ишкыны лэземын ќвќл. Ожыт кылемын озьы ик кый горец, йырвисён турын, писэйтурын - валериана, њазегпыд – тяпатурын, плаунъёс – кыйљуй. Удм. шаерын эмъюм турынъёсты радызъя дасяны кутскизы 1798 арын Вятской губернской управалэн указэзъя, нош А. Вештомов поттћз нырысетћзэ научной ужез 1809 арын, со верам кќня ке будосъёс сярысь гинэ. Эмъюм будосъёсмес отћяз эскеризы А. В. Мишин, Д. Я. Губергриц, Д. П. Ефимова, В. В. Туганаев. Али дыре соосты эскеро ботаникая но будос экологияя кафедраосын, УдГУ-лэн ботанической садаз, озьы ик Ижкарысь медицинской академиын.
Лит.: Мишин А. В. Зеленая аптека. Ижевск, 1978; Макарова Л. С. и др Лекарственные растения Удмуртии. Ижевск, 1984; Трусов В. В. и др. Лекарственные растения при заболеваниях сердечно-сосудистой системы. Ижевск, 1993,

 
 a  б  в    д  e  ё  ж  з  и  й  к  л  м  н  o  п   c  т  y  ф  x  ц  ч  ш  щ  э